زمان کاشت و برداشت برنج

به دلیل اهمیت امنیت غذایی تصمیم گیری در مورد زمان کاشت و برداشت برنج بسیار مهم و تاثیرگذار است. از آنجا که در دنیا بیش از ۴۰ هزار نوع برنج وجود دارد و هریک شرایط  رشد و کاشت و برداشت خاص خود را دارند نمی ­توان زمان دقیق و معینی برای کاشت و برداشت برنج عنوان کرد. زمان کاشت و برداشت برنج به شرایط گوناگونی همچون آب و هوا، میزان بارندگی و نوع برنج بستگی دارد. در این مقاله زمان کاشت و برداشت دو نوع برنج  که در ایران استفاده­ ی بیشتری دارند را بیان خواهیم نمود. این برنج­ ها عبارتند از برنج هندی و برنج شمال. البته برنج هندی را می­توان یک برنج پرمصرف در کل جهان دانست و از نظر زمان کاشت و برداشت نیز بسیار جالب توجه است.

زمان کاشت و برداشت برنج هندی

در هند، برنج تحت شرایط بسیار متنوع ارتفاع و آب و هوا رشد می کند. بنابراین، زمان کاشت و برداشت برنج در مناطق مختلف کشور بسته به درجه حرارت، بارندگی، نوع خاک، دسترسی به آب و سایر شرایط آب و هوایی متفاوت است. در مناطق شرقی و جنوبی هند تقریبا در تمامی طول سال شرایط آب و هوایی برای کاشت برنج مناسب است از این رو کاشت و برداشت برنج در ایالت­های جنوبی و شرقی هند سه مرتبه در سال صورت می­ گیرد.

در مناطق شمالی و غربی که بارندگی بالا و زمستان­های سردی دارد برنج تنها یک بار در سال کاشته می­ شود. زمان کاشت و برداشت برنج در این ایالت­ها از ماه می (۱۱ اردیبهشت تا ۱۱ خرداد) تا ماه نوامبر (۱۰ آبان تا ۱۰ آذر) می­ باشد. این نوع برنج در ماه می کاشته می­شود و ماه نوامبر زمان برداشت آن است.

در هند برنج ­ها بسته به فصل برداشتی که دارند به سه دسته­ ی برنج پاییزه، برنج تابستانه و برنج زمستانی تقسیم می­ شوند. برنج پاییزه تحت عنوان pre-kharif در هند شناخته می­ شود. زمان کاشت برنج پاییزه از ماه می تا نوامبر می­باشد. (اواسط اردیبهشت تا اواسط مرداد). این تفاوت زمانی در کاشت برنج به دلیل تفاوت­هایی است که در آب و هوا و میزان بارندگی مناطق مختلف وجود دارد و این زمان از منطقه­ای به منطقه­ ی دیگر متفاوت است. اما تمامی این برنج ­ها بین ماه­ های سپتامبر تا اکتبر برداشت می­ شوند. (اواسط شهریور تا اواسط آبان)

طبیعتا هر برنجی که دیرتر کاشته شده است دیرتر نیز برداشت می­ شود. برنج پاییزه دارای زمان کاشت و برداشت کوتاهی است و اغلب این دوره بین ۹۰ تا ۱۱۰ روز طول می­ کشد. حدود ۷ درصد از برنج­های هندی در اواسط بهار کاشته و در اوایل یا اواسط پاییز برداشت می­شوند.

بخش عمده­ ی برنج کاشته شده در هند برنج خاریف (Kharif) است. برنج خاریف در واقع همان برنج زمستانه است. یعنی برنجی که فصل برداشت آن در زمستان است. زمان کاشت برنج و برداشت آن زمستان با توجه به مناطقی که کاشت می­ شود به این صورت است که؛ برنج از ماه ژوئن تا جولای (اواسط خرداد ماه تا اواسط مرداد ماه) مراحل کاشت را طی می­ کند و زمان برداشت آن بین ماه­ های نوامبر تا دسامبر (اواسط آبان تا اواسط دی) می­ باشد. تقریبا ۸۴ درصد برنج هندی کاشته شده از نوع زمستانه می­ باشد.

آخرین نوع برنج هندی برنج تابستانه یا رابی (Rabi) می­ باشد. زمان کاشت و برداشت برنج تابستانه به گونه­ ای تنظیم می­ شود که فصل برداشت آن مقارن با تابستان می­ شود. زمان کاشت این نوع برنج از ماه نوامبر تا فوریه (اواسط آبان تا اواسط اسفند) و زمان برداشت از ماه مارس تا ماه ژوئن می­ باشد (از اواسط اسفند تا اواسط تیر). طبیعتا برنجی که در آبان کاشت شده است در اسفند می تواند برداشت شود. معمولا گونه­ هایی از برنج به عنوان تابستانه کاشته می­ شوند که رشد سریعی دارند.

ممکن است با مطالعه­ ی این تاریخ ها به این فکر کنید که این تاریخ­ها با فصل­های تقویمی ما هماهنگی ندارد . باید این نکته را بدانید که تقویم کشاورزی با تقویم روزمره­ ی ما متفاوت است و در کشاورزی شروع و پایان فصل­ها تفاوت دارد. به عنوان مثال شهریور ماه در کشاورزی شروع پاییز است در حالی که همه این ماه را به عنوان یکی از ماه­های تابستان می­شناسند.

در مناطق شمالی به جز ایالت جامو و کشمیر که برنج زمستانه کشت می­ شود سایر مناطق برنج پاییزه کشت می­ کنند. در غرب هند نیز همانطور که گفتیم با توجه به شرایط آب و هوایی فقط برنج زمستانه کشت می­ شود. اما در شرق، شمال شرق و جنوب هند هر سه نوع برنج کشت می­ شود و سالی سه مرتبه محصول برنج را برداشت می­ کنند.

زمان کاشت و برداشت برنج ایرانی ( برنج شمال )

استان­های گیلان و مازندران تولید کنندگان عمده­ ی برنج در ایران هستند. برنج در ایران دو زمان کاشت متفاوت دارد و از این رو کاشت برنج را به دو دسته­ ی کشت اول و کشت دوم تقسیم می­ کنند. زمان کاشت و برداشت برنج کشت اول در هردو استان یکسان است. کاشت برنج نوع کشت اول از اوایل بهار شروع می­ شود، زیرا هوا خنک تر بوده و میزان تبخیر آب نیز کمتر می ­باشد و احتمال آسیب رسیدن به نشاها کمتر است. این برنج در اواسط تابستان یعنی در مرداد ماه برداشت می­شود.

اما زمان کاشت و برداشت برنج کشت دوم چگونه است؟ پیش از پاسخ دادن به این سوال بد نیست بدانید که برنج کشت دوم بیشتر در استان مازندران وجود دارد و کشاورزان گیلانی به ندرت زمین را زیر کشت دوم می ­برند. زیرا برنج کشت دوم چون در گرما کاشته می­شود به آب بیشتر و البته امکانات بشتری نیاز دارد و کیفیت پایین­تری نیز دارد.

زمان کاشت برنج کشت دوم دقیقا بعد از برداشت برنج کشت اول است. یعنی در گرمترین ماه سال ، مرداد ماه، زمین مجددا برای کاشت برنج آماده می­ شود. (همین امر یکی از علل ضعف برنج کشت دوم است زیرا خاک تا حد زیادی قوت خود را از دست داده است). برنج کشت دوم در اواسط پاییز برداشت شده و مورد استفاده قرار می­ گیرد.

کاشت برنج در ایران، در استان­های دیگری همچون شیراز نیز انجام می­ شود. زمان کاشت و برداشت برنج در شیراز تا حدی با برنج شمال متفاوت است. معمولا برنج شیرازی که به برنج کامفیروز معروف است در اواسط یا اواخر بهار کاشته شده و از اواخر مهر نیز برداشت آن آغاز می ­شود؛ برداشت برنج کامفیروز تا اواخر آبان ادامه دارد. اگر می خواهید با نحوه کاشت برنج آشنا شوید، مقاله مراحل کاشت برنج به زبان ساده را مطالعه نمایید.