تاریخچه ذرت در ایران و حتی در بسیاری از کشورهای جهان به اندازه محبوبیت این دانه غله نیست. ذرت امروزه نقش پررنگی در برنامه غذایی ما دارد. انواع و اقسام سالاد، سوپ، پلو، پیش غذا و… وجود دارد که در آنها از ذرت به عنوان ماده اولیه استفاده می شود. اماجالب اینجاست با وجود کاربرد زیاد این غله تاریخچه ذرت در بیشتر بخش های جهان چندان قدمت ندارد.
نخستین ذرت ها در کجا رشد می کردند؟
نام علمی گیاه ذرت Zea Mais است. این گیاه تک لپه ای و از خانواده گندمیان است. جالب است بدانید که ذرت پس از گندم و برنج بیشترین تولید و مصرف را در جهان دارد. البته در بین غلات نیز پر محصول ترین گیاه به شمار می رود. یعنی در یک سطح زیر کشت معین ذرت بیشتری نسبت به سایر غلات برداشت می شود. اما تاریخچه ذرت و کشت آن به کی و کجا برمی گردد؟
تحقیقات نشان می دهد تاریخچه ذرت به عنوان دانه ای وحشی به ۹۰۰۰ سال پیش باز می گردد. ذرت از حدود ۵۰۰۰ سال پیش به عنوان یک گیاه خوراکی شناخته و کشت شده است. اما نه در کل دنیا. بلکه فقط این سرخ پوست ها و بومیان قاره آمریکا (بیشتر آمریکای مرکزی) و به ویژه مکزیک و گواتمالا بودن که به کاشت ذرت اشتغال داشتند. در واقع تاریخچه ذرت از این مناطق شروع شده و مردم این قاره از دیرباز ذرت را می شناختند.
حتی به تازگی کشفیات جالبی در پرو در مورد ذرت به دست آمده است. بر اساس یافته های باستان شناسی در منطقه ساحلی در پرو مشخص شده که اهالی آنجا حدود ۶۷۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش ذرت بو داده می خوردند. نکته جالب اینجاست که در این دوران بشر هنوز ظرف را اختراع نکرده بود. بنابراین واقعا عجیب است که چگونه و با استفاده از چه وسیله ای ذرت بو داده و آرد ذرت تهیه می کردند.
وقتی کریستف کلمب قاره آمریکا را کشف نمود با غله ذرت نیز آشنا شد. وی متوجه شد افراد قبیله ای به نام ماهیز ذرت را پرورش می دهند. از این رو نام این گیاه را Mais گذاشت. مردم آمریکا از گذشته با خواص ذرت آشنایی داشتند. آنها از این دانه برای تغذیه خود و دام ها و پرندگان استفاده می کردند.
بنابراین به صراحت می توان گفت تاریخچه ذرت پیوندی ناگسستنی با کشورهایی همچون مکزیک، پرو و گواتمالا دارد. شاید به همین علت است که ذرت مکزیکی شهرت جهانی دارد!
اما ورود ذرت به اروپا و آسیا چگونه است؟ این دانه از کی وارد بازار اروپا و آسیا شده و مردم شروع به کاشت آن در این مناطق کرده اند. برای آشنایی با تاریخچه ذرت در دیگر قاره ها ادامه مطلب را از دست ندهید.
تاریخچه ذرت در اروپا، آفریقا و آسیا
وقتی برای نخستین بار آمریکا کشف گردید دانه های خوراکی جدیدی همچون ذرت یا لوبیا چیتی نیز شناخته شد. این غلات یا حبوبات طعم لذیذی داشتند. کشتشان دشوار نبود و محصول خوبی نیز از آنها به دست می آمد. از این رو کاشفان تصمیم گرفتند این دانه های تازه کشف شده را به اروپا نیز انتقال دهند.
تاریخچه ذرت در اروپا به سال ۱۵۱۹ باز می گردد. یعنی حدود ۵۰۰ سال پیش. در این سال شخصی به نام فرناندو کورتز ذرت را با خود به اروپا آورد. مردم اروپا خیلی زود عاشق طعم این غله شدند. به علاوه آنها دریافتند که ذرت خواص کم نظیری دارد. مضاف بر اینکه می تواند برای خوراک تمام موجودات زنده مورد استفاده قرار گیرد. اینجا بود که خود آنها نیز شروع به پرورش ذرت کردند. اینگونه شد که رشد ذرت در اروپا نیز شکل گرفت و خیلی زود پرورش آن گسترش یافت.
تاریخچه ذرت در آسیا و آفریقا نیز داستان جالبی دارد. ورود این گیاه به آسیا و آفریقا نتیجه استعمار اروپاییان است. در اوایل قرن شانزدهم میلادی کشورهای قدرتمند اروپایی شروع به تسخیر و مستعمره کردن کشورهای فقیر در آسیا و آفریقا کردند. آنها دریافتند که شرایط کشت ذرت در آفریقا، هند، چین و سایر نقاط فراهم است. از این رو کشت ذرت را نیز در این قاره ها آغاز کرده و دیری نپایید این گیاه در آسیا و آفریقا نیز مطرح شد.
همانطور که مشاهده می کنید ذرت در قاره هایی همچون آسیا، اروپا و آفریقا حتی قدمت ۱۰۰۰ ساله نیز ندارد. این در حالی است که نخستین ذرت ها از ۵۰۰۰ سال پیش مورد استفاده مردم آمریکا قرار گرفته اند. اما شاید آشنایی با تاریخچه ذرت در ایران نیز برایتان جالب باشد. زیرا در مورد ورود این غلات به کشور ایران نیز داستان های متعددی وجود دارد.
آشنایی با تاریخچه ذرت در ایران
تاریخچه ذرت در ایران و اینکه دقیقا کی وارد کشورمان شده است خیلی مشخص نیست. در ایران ذرت را با نام بلال یا جواری نیز می شناسند. البته جواری نامی چندان مرسوم برای ذرت نیست. اما در فرهنگ معین و دهخدا ذرت با نام جواری معرفی شده است.
برخی معتقدند نخستین بار ذرت را پرتغالی ها به ایران آوردند. آن هم در زمانی که با سواحل جنوب کشور داد و ستد داشتند (و البته مدتی نیز برخی مناطق جنوبی را تصرف کردند). اما افرادی دیگر معتقدند تاریخچه ذرت در ایران به زمان شاه اسماعیل صفوی باز می گردد. شاه اسماعیل بازرگانان را به ورود این دانه و سپس کشاورزان را به کاشت آن تشویق می کرده است. البته این ادعاها خیلی مستند نبوده و بر پایه حدس و گمان هستند.
درباره تاریخچه ذرت در ایران یک فرضیه دیگر نیز وجود دارد. آن هم اینکه ذرت را حجاج از سفر مکه با خود به ایران آورده اند. زیرا زمانی در ایران به ذرت گندم مکه گفته می شد. حتی هم اکنون نیز این نام در منطقه آذربایجان رواج دارد. از این رو این فرض نیز محتمل است که ذرت از عربستان وارد ایران شده باشد.
در هر صورت تاریخچه ذرت از هر کجا که شروع شده باشد در حال حاضر این دانه یک محصول کشاورزی مهم به شمار می رود. استان های مازندران، گلستان، کرمانشاه، خوزستان، خراسان و گیلان قطب های تولید ذرت در ایران هستند. ذرت ایرانی کیفیت بالایی داشته و طعم آن نیز دلپذیر است.
